Amerykańska agencja kosmiczna ogłosiła 1 czerwca nazwy dwóch firm, które zdobyły kontrakt na zaprojektowanie i produkcje hermetycznych kombinezonów do pracy w przestrzeni kosmicznej. Zwycięzcami zostały przedsiębiorstwa Axiom Space oraz Collins Aerospace.

Exploration Extravehicular Activity Services, w skrócie zwane xEVAS, to kombinezony, które mają być używanie przez astronautów NASA w trakcie programu Artemis, włącznie z chodzeniem po powierzchni Księżyca oraz na ISS podczas spacerów kosmicznych. Zastąpią one tym samym wysłużone kombinezony Extravehicular Mobility Unit, które towarzyszą amerykańskim astronautom od 40 lat. Stare EMU pamiętają jeszcze pierwsze misje wahadłowców i do dzisiaj są stosowane na ISS w trakcie prac na zewnątrz. Nowe kombinezony z kolei mają w przyszłości posłużyć też w załogowych misjach na Marsa.

Początkowo NASA rozwijała xEVAS wewnętrznie, ale z powodu opóźnień, które zagrażały kalendarzowi księżycowego programu Artemis, agencja zdecydowała się przekazać rozwój kombinezonów zewnętrznym firmom, które będą nad nimi pracować na komercyjnych warunkach. To podejście ma zapewnić, że stroje zostaną wyprodukowane i odpowiednio przetestowane do czasu startu załogowej misji Artemis 3, która obecnie planowana jest na 2025 rok.

W walce o kontrakt na kombinezony xEVAS brało udział ponad 40 firm. Ostatecznie NASA wybrała dwóch zwycięzców. Pierwszym z nich jest firma Axiom Space znana ze swoich działań w obszarze komercyjnych lotów kosmicznych. Zorganizowali już załogowy lot Dragonem o nazwie Ax-1 i w planach mają trzy kolejne misje załogowe przeprowadzane we współpracy ze SpaceX. Axiom Space ma również w kieszeni kontrakt od NASA na zbudowanie i zadokowanie do ISS nowego komercyjnego modułu. Firma chce później wysłać więcej takich modułów, aby na koniec odłączyć je od ISS i w ten sposób utworzyć własną niezależną stację kosmiczną Axiom Station.

To fantastyczne, że możemy mieć układ z NASA, w którym korzystamy z wielu lat ich doświadczenia oraz pracy, którą do tej pory wykonali przy tym projekcie i współpracować z nimi nad zbudowaniem kombinezonu w sposób jak najbardziej opłacalny, tak by spełniał on potrzeby obu stron.

Michael T. Suffredini – prezes Axiom Space

Drugim zwycięzcą kontraktu na kombinezony xEVAS jest firma Collins Aerospace. Jest to przedsiębiorstwo zajmujące się produkcją podzespołów i usługami serwisowania dla branży aeronautycznej, astronautycznej, zbrojeniowej i innych. W swojej ofercie ma takie produkty jak wyposażenie kabin samolotów, systemy nawigacyjne, systemy komunikacji wojskowej czy bezzałogowe statki powietrzne. Ich najsłynniejszym dziełem są jednak układy radiowe, które były wykorzystywane przez astronautów z programu Mercury, Gemini i Apollo oraz na stacji kosmicznej Skylab. Przedsiębiorstwo Collins do projektu xEVAS przystępuje we współpracy z dwiema innymi firmami: Oceaneering i ILC Dover, z czego ta ostatnia zasłynęła z zaprojektowania kombinezonów, w których amerykańscy astronauci chodzili po Księżycu na przełomie lat 60′ i 70′.

NASA ogłosiła, że całą swoją wiedzę, którą dotychczas zdobyła w trakcie rozwoju xEVAS, przekaże nagrodzonym firmom. Nie podano jednak do informacji publicznej, na jakie sumy opiewają oba kontrakty. Wiadomo jedynie, że właścicielami wyprodukowanych kombinezonów pozostaną firmy, które je uszyły, a NASA będzie jedynie je wynajmować na czas swoich misji. Dlatego też większość pieniędzy zostanie przekazana w formie zapłaty za wykonanie kolejnych zadań, jak produkcja kombinezonu czy jego serwisowanie. Założenie też jest takie, że obie firmy będą mogły wykorzystywać swoje kombinezony we własnych celach. Axiom Space planuje używać ich na Axiom Station, a Collins Aerospace będzie oferować swoje stroje innym firmom planującym budować własne komercyjne stacje kosmiczne.

NASA nie chce narzucać firmom żadnych szczegółowych wytycznych, jeśli chodzi o projekt i rozwiązania techniczne. Jedynym wymaganiem jest, by kombinezon mógł być używany przez ludzi o różnych rozmiarach ciała, tak, by dało się uszyć wersje dla co najmniej 90% społeczeństwa. Takie luźne podejście, ma zapewnić firmom przestrzeń do innowacyjności i znajdowania sposobów na efektywne wydawanie budżetu.

W walce o kontrakt brały udział też inne znane firmy takie jak SpaceX czy Blue Origin. Ta pierwsza pracuje nad swoim własnym hermetycznym kombinezonem kosmicznym już od dawna i będzie go testować podczas załogowej misji Polaris, której start planowany jest na listopad tego roku. Czemu więc z żadna z tych firm nie wygrała, a w szczególności czemu NASA nie wybrała SpaceX, która już pokazała, że umie budować kombinezony (chociaż nie hermetyczne) i jest zaufanym partnerem? Możemy się tylko domyślać, ale w głównej mierze pewnie dlatego, że takie firmy jak SpaceX i Blue Origin mają już swoje lukratywne kontrakty od NASA, a agencji zależy, by jak najwięcej firm brało udział w rozwoju komercyjnego kosmosu. Dlatego NASA swoje finansowe zastrzyki dzieli na jak najwięcej przedsiębiorstw i zapewne stąd taki wybór, by w nowej kosmicznej rywalizacji wspomóc dwie kolejne firmy.

Źródło: NASA, SpaceNews, ArsTechnica.